Een ervaring om nooit meer te vergeten

Na wekenlang vergaderen, bellen, afstemmen, regelen en voorbereiden, was het donderdag 3 december eindelijk zover. "Yes!!" dacht ik stiekem. We gaan realiseren waar we allemaal heel lang naar verlangden. Eindelijk de handen uit de mouwen steken en de bewoners van de vluchtelingenopvangcentra een hart onder de riem steken. Op z’n OBA’s ze welkom te laten voelen door middel van een boek, een tijdschrift of zelfs een eenvoudig potloodje en een schriftje…. We willen ze leesplezier en afleiding bieden. Samen met mijn collega‘s Tineke(OBA) en Mariella(L&L) ging ik de pop-up bibliotheek inrichten. Wauw, wat een gevoel van voldoening kreeg ik bij het idee alleen al.

Inderdaad, we zijn rond 9:45 in een konvooi vanuit de Centrale OBA vertrokken. We hebben alles wat we konden verzamelen in een vrachtauto geladen. Dozen vol boeken, boekenkasten, krukken, stoelen, kratten en noem het maar op. We gingen op missie. Nuchter en nietsvermoedend begonnen we aan deze tocht naar het onbekende. We wisten niet wat we daar zouden treffen of meemaken.

Nedim, van Master Cleaners, reed ons naar het opvangcentrum op Flierbosdreef 2. In de verte zagen we een imposant oud kantoorgebouw met daar tegenaan een grote witte partytent. Voordat de Tomtom-stem ons waarschuwde, hadden we al lang het vermoeden dat we in de omgeving van het vluchtelingen opvangcentrum waren. Toen we het gebouw naderden zagen we een komen en gaan van mannen en vrouwen lopend op teenslippers met handdoeken om de nek heen en kleine mandjes aan de hand. Ze liepen allemaal van en naar die partytent. We begrepen later dat ze daar onder de douche gingen….. Tineke en ik keken elkaar aan en riepen gelijk: we zijn er Nedim! En hij zat nog maar op een bevestiging van zijn tomtom te wachten "bestemming bereikt", zei de stem eindelijk.

De mannen van Master Cleaners begonnen meteen met lossen terwijl wij ons naar binnen haastten om aan de formaliteiten te beginnen en om op onze contactpersoon te wachten. Geen minuut later kwam ze vrolijk naar beneden om ons te ontvangen en te begeleiden naar de plek waar de pop-up bibliotheek zou komen te staan. We kwamen in een grote hal aan. "Daar heb ik plek voor de bibliotheek", zei ze en wees naar een hoek.

In die grote hal stonden zowel aan de linker- als aan de rechterkant langs alle muren versleten banken. In het midden zwierven een aantal tafels en stoelen in alle kleuren en maten. De plofbanken waren veroverd, voor heel even, door mannen van alle leeftijden. Tineke vond het merkwaardig dat velen van hen binnen zaten met dikke jassen aan. Moesten ze nog ergens naartoe? Hadden ze het nog koud hier? Dat durfden we niet te vragen....

We trokken meteen de aandacht van zowel de bewoners als de medewerkers van het opvangcentrum. Wat een warm ontvangst was het. Voordat we het wisten stonden ze allemaal nieuwsgierig naar de volle karren te kijken. En ja hoor, de eerste vragen kwamen sneller dan we dachten. Heel beleefd vroegen ze ons in een gebrekkig Engels wat we kwamen doen, of ze mochten helpen opzetten, wat er in de dozen zat en nog veel meer vragen. Wat doe je op dat moment dan als bibliothecaris?…..Juist je kruipt in je tweede huid en je probeert alle vragen in de gesproken en niet gesproken talen te beantwoorden.

Samen met een paar medewerkers hebben we de hoek bevrijd van de oude banken en de boel schoongemaakt. Met behulp van de jonge mannelijke bewoners, stonden daar in een mum van tijd de drie kasten van oud OBA collega Hannie Stork. Ze pasten precies in de nieuwe plek alsof ze daar op maat voor gemaakt waren. De hoek zag er meteen heel anders uit. Iedereen, inclusief wij zelf, was onder de indruk van de make-over. We openden de eerste doos en voordat de boeken daaruit gepakt werden, gingen de dorstige blikken onze handen allang voor, de doos in, op zoek naar de inhoud. Ze hadden het heel snel door dat ik Arabisch kon spreken. Ze stonden letterlijk in de rij voor me met al hun vragen. Ze waren allemaal op zoek naar taalcursussen, woordenboeken en Arabische leesboeken etc. Arme Tineke moest op een gegeven moment in haar eentje verder uitpakken, de kasten inruimen en de bewegwijzering plakken.

Boven op de kasten hingen een paar mooie schilderijen. Trots kwam een vluchteling naar Tineke toe en vertelde haar dat hij die zelf gemaakt had en vroeg of ze boeken had over schilders en schilderkunst…. Het viel ons op hoe deze mensen de hele tijd in de hal bleven hangen met hun mobieltjes geplakt aan de oren en sigaretten aan de hand. Je merkt dat ze meer willen doen dan dat, maar er is niets meer. Ik vroeg me af welk werk ze deden voordat ze aan deze barre tocht begonnen. Neem deze meneer bijvoorbeeld. Misschien was hij een kunstenaar die de hele dag in zijn atelier omringd door zijn oeuvre en druk was met kleuren mengen, of zijn gevoelens uit te drukken op een doek. Nu zit hij daar zonder perspectief en op zoek naar erkenning en waardering. Van wat precies weet ik niet. Talent of misschien zelfs mens zijn.

Na een tijdje hoorden we voor het eerst kinder- en vrouwenstemmen. Ja hoor die verblijven daar ook. Ik wist niet waar de vrouwen vandaan kwamen maar ze veroverden de banken tegenover de bieb. Ze hielden ons van een afstand in de gaten en stuurden de kinderen op ons af, op een paar na. Deze durfden naar ons toe te komen om advies te vragen en zelfs ideeën te uiten over een uitleensysteem. Omdat heel veel van hen ernaar vroegen, heeft een van de medewerkers dat meteen opgepakt. En ja hoor, daar was het dan. Een eenvoudig systeem met enkele regels: Elke Vol. gebruiker mag 1 boek lenen voor een 1 week en zet daarvoor op een lijst zijn naam, kamernummer, boektitel en registratienummer. Ze droegen allemaal een koord om de nek. Daaraan hing weer een document met het registratienummer onthuld in een doorzichtige plastic map ter grote van een A5. Voor de kinderen moeten de ouders dat invullen. De woordenboeken zijn alleen ter inzage.

Het was geweldig en aandoenlijk om te zien hoe de kinderen spontaan naar de kasten toe liepen, boeken pakten of schriftjes met potlood en aan de kindertafel gingen zitten. Een meisje riep: " Khaltou ( tante), mag ik dit boek mee naar boven nemen", toen wilde de rest dat ook. Ik antwoordde argeloos: "vraag aan je mama of ze voor jou de gegevens wilt komen noteren". Ze renden allemaal meteen weg op zoek naar hun moeders, behalve een klein tenger meisje van ongeveer zes jaar. Ze bleef staan, keek me heel stoïcijns aan en zei: "maar tante mijn moeder is dood gegaan". Mijn hart brak in duizend stukken. Ik heb haar in mijn armen genomen. Op dat moment wist ik niet meer wat ik moest zeggen. Ik probeerde me te herpakken maar kreeg niets zinnigs uit mijn mond anders dan: "sorry lieve schat, ik wist het niet maar met wie ben jij hier dan?" Gelukkig was zij met haar vader en het boek mocht uiteraard mee naar boven.

Aan het einde van die grote missie waren we helemaal op, maar de adrenaline hield ons nog een beetje overeind. De weg terug naar het Centrale OBA werd ons te lang. We wilden snel met de werkgroep onze verse ervaring delen en iedereen vertellen hoe het ging en wat we meegemaakt hebben. Toen ik over dat meisje begon te vertellen, realiseerde ik me pas hoe zwaar, heftig en indrukwekkend het was. Doordat er tussen mij en die mensen geen taalbarrière stond, kon ik alles wat ze wel en niet zeiden, verstaan en voelen. Een sterke stroom van tegenstrijdige emoties ging door me heen. Ik wist niet meer wat ik moest voelen. Moest ik me blij voelen dat ik hieraan mocht meedoen en deze mensen een klein beetje blij heb kunnen maken of toch me ellendig voelen van wat ik heb gezien, gehoord en meegemaakt. Ik voelde een grote brok in mijn keel. Ik schoot gelijk vol en begon te huilen. Ik wist niet wat me overkwam. Je moet een hart van staal hebben om geen medeleven te voelen...

Dankzij de enorme inspanningen en betrokkenheid van alle OBA medewerkers, het Leef en leer! team en alle Amsterdammers en Amsterdamse organisaties die een donatie hebben gedaan, hebben we vandaag een glimlach kunnen tekenen op de gezichten van de kleine en grote bewoners van Flierbosdreef 2. Ze waren allemaal blij en dankbaar voor dat hoekje met kasten vol gedoneerde boeken in allerlei talen. Ik weet niet meer hoe vaak we het woord dankjewel hebben gehoord en hoe vaak de medewerkers hun bewondering en lof over wat we deden, kwamen betuigen. Ik hoop dat deze mensen de warmte van ons gebaar voelen en eindelijk die dikke jassen uit doen.

Nou nu op naar de volgende pop-up bibliotheek.